Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun mütəxəssisləri tərəfindən Asiya uzunbığ böcəyinin (Anoplophora glabripennis) ekspress risk təhlili həyata keçirilib. Təhlilin nəticələrinə əsasən, Azərbaycanda aşkar olunmayan bu zərərverici dünyanın bir sıra ölkələrində bitkilərə ciddi ziyan vurur.
Belə ki, Asiya uzunbığ böcəyinin vətəni Şərqi Asiyadır. Bu zərərverici Çində geniş yayılıb. Koreya yarımadası və Tayvan ərazisi də Asiya uzunbığ böcəyinin təbii arealına daxildir. Zərərverici qablaşdırılmış taxta materialların beynəlxalq ticarəti zamanı təsadüfən Şimali Amerika materikində yerləşən Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ) və Kanadaya, eləcə də Avropaya keçib. Bu zərərverici Şimali Amerika materikində rəsmi olaraq 1996-cı ildə qeydə alınıb. Avropa ölkələrindən isə ilk dəfə Avstriyada 2001-ci ildə aşkar olunub. Zərərvericinin Azərbaycanda aşkar edilməsi ilə bağlı rəsmi məlumat qeydə alınmayıb.
Ümumilikdə, bu zərərverici 50-dən çox enliyarpaqlı ağac növünə ziyan vurur. Çində Asiya uzunbığ böcəyinə əsasən qovaq (Populus spp.) cinsinə aid olan P.nigra, P.deltoides və Çin hibridi P.canadensis x P.dakhuanensis bitkilərində rast gəlinir. Bundan başqa, zərərvericinin ziyan vurduğu bitkilərə söyüd, qızılağac, alma, tut, gavalı, armud, akasiya, qovaq, ağcaqayın, tozağacı, qarağac və çinar daxildir.
Adətən, Asiya uzunbığ böcəyi inkişaf dövrünü 1 ildə tamamlayır. Lakin iqlim və qidalanma şəraitindən asılı olaraq, bu müddət 2-3 ilədək uzana bilər. Zərərvericinin inkişaf etməsi üçün orta illik temperatur həddi minimum 10, maksimum 35 dərəcədir. May-iyul ayları bu zərərvericinin ən aktiv olduğu dövrdür. Hər yarığa biri olmaqla, dişi fərd orta hesabla 30-32 yumurta qoyur. Zərərverici yumurta, sürfə və pup mərhələlərində qışlaya bilir. İnkişaf dövründən sonra Asiya uzunbığ böcəyinin yetkin fərdləri 40 günə qədər yaşayır.
Asiya uzunbığ böcəyinin sirayətlənməsi yumurtaqoyma və yaratdığı dəlikləri vasitəsilə aşkar edilə bilər. Sürfələr ağacın gövdəsinə, budaqlarına və oduncağa çox ciddi ziyan vurur. Uzunmüddətli sirayətlənmə və zərərvericinin populyasiya sıxlığı çox vaxt ağacların tamamilə məhvinə səbəb olur.
Asiya uzunbığ böcəyinin sürfələri ilə sirayətlənmiş qovaq ağacları əmtəə dəyərinin 46 faizini itirir. Şimali Amerika materikində və Avropada bu zərərverici parkların salınmasında istifadə olunan dekorativ bitkilər və ağaclar üçün ciddi zərərverici hesab edilir.
Dünyada ən çox yayılmış 100 zərərvericidən biri hesab olunan Asiya uzunbığ böcəyi bir sıra ölkələrin iqtisadiyyatına külli miqdarda ziyan vurur. Zərərvericinin Çin Xalq Respublikasına ildə təxminən 10 milyard yuan (1,5 milyard dollar) iqtisadi ziyan vurduğu təxmin olunur. Bu da Çində meşə zərərvericilərinin yaratdığı iqtisadi zərərin 12 faizini təşkil edir. Asiya uzunbığ böcəyinin ABŞ-a 669 milyard dollar iqtisadi zərər vurduğu müəyyən olunub.
Ona görə də, bu kimi zərərvericilərin ölkə ərazisində yayılmasının qarşısının alınması istiqamətində Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin mütəxəssisləri tərəfindən mütəmadi olaraq, fitosanitar monitorinqlər həyata keçirilir və müvafiq qabaqlayıcı tədbirlər görülür.
Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun mütəxəssisləri tərəfindən Asiya uzunbığ böcəyinin (Anoplophora glabripennis) ekspress risk təhlili həyata keçirilib. Təhlilin nəticələrinə əsasən, Azərbaycanda aşkar olunmayan bu zərərverici dünyanın bir sıra ölkələrində bitkilərə ciddi ziyan vurur.
Belə ki, Asiya uzunbığ böcəyinin vətəni Şərqi Asiyadır. Bu zərərverici Çində geniş yayılıb. Koreya yarımadası və Tayvan ərazisi də Asiya uzunbığ böcəyinin təbii arealına daxildir. Zərərverici qablaşdırılmış taxta materialların beynəlxalq ticarəti zamanı təsadüfən Şimali Amerika materikində yerləşən Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ) və Kanadaya, eləcə də Avropaya keçib. Bu zərərverici Şimali Amerika materikində rəsmi olaraq 1996-cı ildə qeydə alınıb. Avropa ölkələrindən isə ilk dəfə Avstriyada 2001-ci ildə aşkar olunub. Zərərvericinin Azərbaycanda aşkar edilməsi ilə bağlı rəsmi məlumat qeydə alınmayıb.
Ümumilikdə, bu zərərverici 50-dən çox enliyarpaqlı ağac növünə ziyan vurur. Çində Asiya uzunbığ böcəyinə əsasən qovaq (Populus spp.) cinsinə aid olan P.nigra, P.deltoides və Çin hibridi P.canadensis x P.dakhuanensis bitkilərində rast gəlinir. Bundan başqa, zərərvericinin ziyan vurduğu bitkilərə söyüd, qızılağac, alma, tut, gavalı, armud, akasiya, qovaq, ağcaqayın, tozağacı, qarağac və çinar daxildir.
Adətən, Asiya uzunbığ böcəyi inkişaf dövrünü 1 ildə tamamlayır. Lakin iqlim və qidalanma şəraitindən asılı olaraq, bu müddət 2-3 ilədək uzana bilər. Zərərvericinin inkişaf etməsi üçün orta illik temperatur həddi minimum 10, maksimum 35 dərəcədir. May-iyul ayları bu zərərvericinin ən aktiv olduğu dövrdür. Hər yarığa biri olmaqla, dişi fərd orta hesabla 30-32 yumurta qoyur. Zərərverici yumurta, sürfə və pup mərhələlərində qışlaya bilir. İnkişaf dövründən sonra Asiya uzunbığ böcəyinin yetkin fərdləri 40 günə qədər yaşayır.
Asiya uzunbığ böcəyinin sirayətlənməsi yumurtaqoyma və yaratdığı dəlikləri vasitəsilə aşkar edilə bilər. Sürfələr ağacın gövdəsinə, budaqlarına və oduncağa çox ciddi ziyan vurur. Uzunmüddətli sirayətlənmə və zərərvericinin populyasiya sıxlığı çox vaxt ağacların tamamilə məhvinə səbəb olur.
Asiya uzunbığ böcəyinin sürfələri ilə sirayətlənmiş qovaq ağacları əmtəə dəyərinin 46 faizini itirir. Şimali Amerika materikində və Avropada bu zərərverici parkların salınmasında istifadə olunan dekorativ bitkilər və ağaclar üçün ciddi zərərverici hesab edilir.
Dünyada ən çox yayılmış 100 zərərvericidən biri hesab olunan Asiya uzunbığ böcəyi bir sıra ölkələrin iqtisadiyyatına külli miqdarda ziyan vurur. Zərərvericinin Çin Xalq Respublikasına ildə təxminən 10 milyard yuan (1,5 milyard dollar) iqtisadi ziyan vurduğu təxmin olunur. Bu da Çində meşə zərərvericilərinin yaratdığı iqtisadi zərərin 12 faizini təşkil edir. Asiya uzunbığ böcəyinin ABŞ-a 669 milyard dollar iqtisadi zərər vurduğu müəyyən olunub.
Ona görə də, bu kimi zərərvericilərin ölkə ərazisində yayılmasının qarşısının alınması istiqamətində Azərbaycan Respublikasının Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin mütəxəssisləri tərəfindən mütəmadi olaraq, fitosanitar monitorinqlər həyata keçirilir və müvafiq qabaqlayıcı tədbirlər görülür.
