Beynəlxalq Yer Günü ərəfəsində dərc edilən Ümumdünya Meteorologiya Təşkilatının (ÜMT) illik hesabatına əsasən, 2022-ci ildə dağ zirvələrindən okeanın dərinliklərinə qədər baş verən iqlim dəyişikliyi mənfi tendensiyanı davam etdirib. Quraqlıqlar, daşqınlar və isti dalğalar hər bir qitədəki icmalara təsir edib və ölkələrə milyardlarla dollara başa gəlib. Antarktika dəniz buzları rekord həddə ən aşağı həddə düşüb və bəzi Avropa buzlaqlarının əriməsi, sözün əsl mənasında, proqnozları da qabaqlayıb.
“Qlobal iqlim vəziyyəti-2022” hesabatı quruda, istixana qazlarının okeanda və atmosferdə rekord səviyyədə yaratdığı planet miqyasında dəyişiklikləri göstərir. Qlobal temperatura görə, son üç ildə “La Nina” hadisəsinin soyuducu təsirinə baxmayaraq, ötən il buzlaqların əriməsi və dəniz səviyyəsinin qalxması yenidən rekord səviyyəyə çatıb və bu, minlərlə il davam edəcək.
“İstixana qazı emissiyaları artmaqda və iqlim dəyişməkdə davam edir və belə olan şəraitdə dünya miqyasında əhali ekstremal hava və iqlim hadisələrindən ciddi şəkildə təsirlənir. Məsələn, 2022-ci ildə Şərqi Afrikada davamlı quraqlıq, Pakistanda rekord qıran yağışlar, Çin və Avropada istilik dalğaları on milyonlarla insana təsir göstərdi, ərzaq təhlükəsizliyinə səbəb oldu, kütləvi miqrasiyanı artırdı və milyardlarla dollar itki və ziyana səbəb oldu”, -deyə ÜMT-nin baş katibi, professor Petteri Taalas bildirib.
Baş katib əlavə edib: “Bununla belə, BMT-nin agentlikləri arasında əməkdaşlığın ekstremal hava və iqlim hadisələrinin yaratdığı humanitar təsirlərin aradan qaldırılmasında, xüsusən də bununla bağlı ölüm hallarının və iqtisadi itkilərin azaldılmasında çox effektiv olduğu sübut edilib. BMT-nin Hamı üçün Erkən Xəbərdarlıq Təşəbbüsü bütün dünyada hər bir insanın erkən xəbərdarlıq xidmətləri ilə əhatə olunmasını təmin etmək üçün mövcud potensial boşluğu doldurmağı hədəfləyir. Hazırda 100-ə yaxın ölkədə adekvat xidmətlər yoxdur. Bu iddialı məqsədə nail olmaq müşahidə şəbəkələrinin təkmilləşdirilməsini, erkən xəbərdarlıq, hidroloji və iqlim xidmətlərinin imkanlarına sərmayələrin qoyulmasını tələb edir”.
ÜMT-nin yeni hesabatı siyasətçilər üçün iqlim dəyişikliyi göstəricilərinin necə işlədiyi barədə məlumat verən izahlı xəritə ilə müşayiət olunur və eyni zamanda, təkmilləşdirilmiş texnologiyanın bərpa olunan enerjiyə keçidi həmişəkindən daha ucuz və əlçatan etdiyini göstərir.
İqlim dəyişikliyinə əlavə olaraq, hesabatda onun fəsadlarına da diqqət yetirilir. Burada qida çatışmazlığının artması, hidrometeoroloji təhlükələr və COVID-19, eləcə də uzun sürən münaqişələrin və zorakılığın mürəkkəb təsirləri ətraflı təhlil olunub. Hesabata görə, il ərzində təhlükəli iqlim və hava şəraiti ilə bağlı hadisələr əhalinin yeni yerdəyişməsinə səbəb olub və ilin əvvəlində artıq köçkünlükdə yaşayan 95 milyon insanın çoxunun vəziyyətini pisləşdirib.
Hesabat, həmçinin ekosistemlərə və ətraf mühitə diqqət yetirir və iqlim dəyişikliyinin ağacların çiçək açması və ya quşların miqrasiya etməsi kimi təbiətdə təkrarlanan hadisələrə necə təsir etdiyini göstərir.
ÜMT-nin Qlobal İqlim Vəziyyəti hesabatı 2023-cü il Beynəlxalq Yer Günü ərəfəsində açıqlanıb. Onun əsas nəticələri BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreşin bu əlamətdar günlə bağlı mesajını əks etdirir. Baş katib qeyd edib: “Bizim alətlərimiz, biliklərimiz və həll yollarımız var. Amma biz tempi artırmalıyıq. Qlobal temperatur artımını 1,5 dərəcə Selsi ilə məhdudlaşdırmaq üçün emissiyaların daha dərin, daha sürətlə azaldılması üzrə iqlim fəaliyyətinə ehtiyacımız var. Eyni zamanda, bizim adaptasiya və dayanıqlılığa, xüsusən də böhranla bağlı ən həssas ölkələr və icmalar üçün kütləvi şəkildə genişləndirilmiş investisiyalara ehtiyacımız var”.
ÜMT-nin hesabatı Aİ-nin Kopernik İqlim Dəyişikliyi Xidməti tərəfindən Avropada İqlim Vəziyyəti hesabatının açıqlanmasından sonra hazırlanıb. O, 2020-ci ilə qədər olan məlumatları ehtiva edən İqlim Dəyişikliyi üzrə Hökumətlərarası Panelin (IPCC) altıncı qiymətləndirmə hesabatını tamamlayır.
