Koronavirusla bağlı insanlar arasında bir çox yanlış bilinən məqamlar var. Bu xəstəlik barədə doğru bilinən bir çox məqamların zaman keçdikcə düzgün olmadığı isbatlanır.
Alimlər etiraf edirlər ki, yarım ildən çoxdur bu infeksiya ilə mübarizə aparılsa da, xəstəliklə bağlı hələ də boş məqamlar, virusoloqların cavab verə bilmədiyi suallar var.
Foodinfo.az e-tibb.az-a istinadən Rusiyadan olan professor, biologiya elmləri doktoru Aleksandr Şestopalovun daha çox populyar olan 4 suala verdiyi cavabı, 4 mif barədə yanaşmasını təqdim edir:
1. Virus necə ötürülür?
İndi virusun iki yoluxma yolu məlumdur - ağız-burun (yəni hava-damcı yolu ilə) və səthlərlə təmas yolu ilə. Ancaq bu sxemə uyğun olmayan nümunələr də var. Xəstələrin bədənində kifayət qədər yüksək miqdarda virus olduğu hallarda ailədə və ya yaxın ətrafda heç kim xəstələnmir. Eyni zamanda, bir insan super yayıcı olmasa da, ətrafda hamı yoluxaraq ağırlaşa, hətta ölə bilər.
2. Virus hansı səthlərdə çox yaşayır?
Bu, alimlərin mübarizə apardığı başqa bir məqamdırr. İndi koronavirusla bağlı hansı səthlərə toxunmağın təhlükəli olduğunu başa düşmək üçün bütün dünyada araşdırmalar aparılır. Alimlərin fikrincə, xarici mühitdə koronaviruslar +33 ° C-də səthlərdə 16 saat ərzində, +56 ° C-də 10 dəqiqədə qalır. Yəni temperatur nə qədər isti olsa, infeksiyadan daha sürətli qurtula bilərsiniz. Ancaq məsələn, ofisdə masanın üstünü antiseptiklə silərək koronavirusdan qorunmaq məntiqldirmi? Bu yolla ən azı orada yığılmış digər bakteriyalardan qurtula bilərik. Bunun koronavirusdan qorunmağa kömək edib-etməyəcəyi sual altınadır.
3. Xəstəlikdən qoruyan gen varmı?
Belə bir elmi həqiqət var: Yüksək əhali sıxlığı çox olan Çində bütün epidemiya dövründə 90 mindən çox insan virusa yoluxub və 20 dəfə az xəstə ölüb. Və artıq bir neçə aydır ki, orada praktiki olaraq heç bir yoluxma hadisəsi olmayıb (məsələn, 11 oktyabrda ölkə daxilində cəmi 34 nəfər yoluxan olubi). Çinli alimlər özləri bu fenomenin nə ilə bağlı olduğunu izah edə bilmirlər. Şübhə edirəm ki, Çində hamı maskada gəzir. Buna görə, xəstəlikdən qorunma insanın geni ilə bağlıdır. Yəni elə genlər var ki, onlar ağır xəstəlikdən qoruya bilir.
4. Nə qədər virus lazımdır ki, insan xəstələnsin?
Alimlər koronavirus simptomlarının kifayət qədər dəqiq görünməsi üçün bir insanın nə qədər virus "almalı" olduğunu hələ dəqiq deyə bilmirlər. Heç kim yüz faiz əminliklə deyə bilməz ki, xəstə bir şəxslə əl sıxan kimi yoluxacaq. Yenə də bu suala cavabı insan genlərində axtarmaq lazım gəlir. Yəni kiməsə xəstə bir adamla bir neçə dəqiqə avtobusda yol getməsi kifayətdir ki, yoluxsun. Kimi isə yarım saat ərzində də yoluxmur. Burada məsələ təmasla deyil, insan genetikası ilə bağlıdır. Ancaq yenə də alimlər hesab edir ki, ictimai yerlərdə maska taxmaq virus yükünü əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
Koronavirusla bağlı insanlar arasında bir çox yanlış bilinən məqamlar var. Bu xəstəlik barədə doğru bilinən bir çox məqamların zaman keçdikcə düzgün olmadığı isbatlanır.
Alimlər etiraf edirlər ki, yarım ildən çoxdur bu infeksiya ilə mübarizə aparılsa da, xəstəliklə bağlı hələ də boş məqamlar, virusoloqların cavab verə bilmədiyi suallar var.
Foodinfo.az e-tibb.az-a istinadən Rusiyadan olan professor, biologiya elmləri doktoru Aleksandr Şestopalovun daha çox populyar olan 4 suala verdiyi cavabı, 4 mif barədə yanaşmasını təqdim edir:
1. Virus necə ötürülür?
İndi virusun iki yoluxma yolu məlumdur - ağız-burun (yəni hava-damcı yolu ilə) və səthlərlə təmas yolu ilə. Ancaq bu sxemə uyğun olmayan nümunələr də var. Xəstələrin bədənində kifayət qədər yüksək miqdarda virus olduğu hallarda ailədə və ya yaxın ətrafda heç kim xəstələnmir. Eyni zamanda, bir insan super yayıcı olmasa da, ətrafda hamı yoluxaraq ağırlaşa, hətta ölə bilər.
2. Virus hansı səthlərdə çox yaşayır?
Bu, alimlərin mübarizə apardığı başqa bir məqamdırr. İndi koronavirusla bağlı hansı səthlərə toxunmağın təhlükəli olduğunu başa düşmək üçün bütün dünyada araşdırmalar aparılır. Alimlərin fikrincə, xarici mühitdə koronaviruslar +33 ° C-də səthlərdə 16 saat ərzində, +56 ° C-də 10 dəqiqədə qalır. Yəni temperatur nə qədər isti olsa, infeksiyadan daha sürətli qurtula bilərsiniz. Ancaq məsələn, ofisdə masanın üstünü antiseptiklə silərək koronavirusdan qorunmaq məntiqldirmi? Bu yolla ən azı orada yığılmış digər bakteriyalardan qurtula bilərik. Bunun koronavirusdan qorunmağa kömək edib-etməyəcəyi sual altınadır.
3. Xəstəlikdən qoruyan gen varmı?
Belə bir elmi həqiqət var: Yüksək əhali sıxlığı çox olan Çində bütün epidemiya dövründə 90 mindən çox insan virusa yoluxub və 20 dəfə az xəstə ölüb. Və artıq bir neçə aydır ki, orada praktiki olaraq heç bir yoluxma hadisəsi olmayıb (məsələn, 11 oktyabrda ölkə daxilində cəmi 34 nəfər yoluxan olubi). Çinli alimlər özləri bu fenomenin nə ilə bağlı olduğunu izah edə bilmirlər. Şübhə edirəm ki, Çində hamı maskada gəzir. Buna görə, xəstəlikdən qorunma insanın geni ilə bağlıdır. Yəni elə genlər var ki, onlar ağır xəstəlikdən qoruya bilir.
4. Nə qədər virus lazımdır ki, insan xəstələnsin?
Alimlər koronavirus simptomlarının kifayət qədər dəqiq görünməsi üçün bir insanın nə qədər virus "almalı" olduğunu hələ dəqiq deyə bilmirlər. Heç kim yüz faiz əminliklə deyə bilməz ki, xəstə bir şəxslə əl sıxan kimi yoluxacaq. Yenə də bu suala cavabı insan genlərində axtarmaq lazım gəlir. Yəni kiməsə xəstə bir adamla bir neçə dəqiqə avtobusda yol getməsi kifayətdir ki, yoluxsun. Kimi isə yarım saat ərzində də yoluxmur. Burada məsələ təmasla deyil, insan genetikası ilə bağlıdır. Ancaq yenə də alimlər hesab edir ki, ictimai yerlərdə maska taxmaq virus yükünü əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.
