Dünya miqyasında gənclər arasında xərçəng hallarının artması alimləri narahat edən mühüm ictimai sağlamlıq məsələsinə çevrilib. 2023-cü ildə yayımlanan genişmiqyaslı bir araşdırma 1990-2019-cu illər arasında 50 yaşdan aşağı şəxslər arasında xərçəng hallarının 79 faiz artdığını ortaya qoyub. Xüsusilə, bağırsaq xərçənginin gənc yaşlarda daha çox yayılması bu mövzunun dərinləşdirilməsini zəruri edir. Bağırsaq xərçəngi hallarının artmasında işlənmiş qida və spirtin potensial rol oynadığı irəli sürülür.
“The İndependent” nəşrinə istinadla xəbər verir ki, Cincinnati Universiteti Xərçəng Mərkəzindən Jordan Kharofa bu xəstəliyin yaranmasında pəhriz, bağırsaq mikrobiomu və onların qarşılıqlı təsirinin əsas amillərdən biri ola biləcəyini bildirir. Xüsusilə, həddindən artıq işlənmiş ət və spirt istehlakı, meyvə-tərəvəz qəbulunun azalması ilə bağlı – risk artırdığı vurğulanır. Bu pəhrizlər bağırsaq bakteriyalarının hidrogen sulfid istehsalını gücləndirərək xərçəngin yaranmasına səbəb ola bilər. Bununla yanaşı, müəyyən sağlam qidalanma vərdişlərinə malik gənclərdə də bağırsaq xərçənginin müşahidə olunması bu xəstəliyin səbəblərinin tam anlaşıla bilmədiyini göstərir. ABŞ-dakı Ümid Şəhəri Tədqiqat Mərkəzindən onkoloq Marvan Fakih qeyd edir ki, bəzi gənclər 33 yaşında klinikaya dördüncü mərhələ bağırsaq xərçəngi ilə müraciət edirlər, bu isə müasir diaqnostika və profilaktika səylərinin yenidən nəzərdən keçirilməsini tələb edir. Antibiotiklərin uzunmüddətli istifadəsinin də bağırsaq mikrobiomuna təsir edərək xəstəlik riskini artıra biləcəyi ehtimal olunur. Bununla bağlı daha dərin tədqiqatlara ehtiyac var.
Bioloji saatın pozulması, xüsusən də süni işıq mənbələrinə davamlı məruz qalma, bağırsaq xərçənginə səbəb olan faktorlar arasında göstərilir. İrvine Kaliforniya Universitetindən Selma Masri siçanlarla apardığı tədqiqatlarda bu təsirin bağırsaq bakteriyalarının müxtəlifliyinə və bağırsağın qoruyucu selik səviyyəsinə mənfi təsir etdiyini aşkarlayıb.
Müasir texnologiyanın – mobil cihazlar və kompüterlərin – həyat tərzimizdəki dəyişikliklərə gətirdiyi təsirlər xəstəliyin yeni nəsillər arasında artmasının mümkün səbəblərindən biri kimi qəbul edilir. Həmçinin mikroplastiklərin və sonsuz kimyəvi maddələrin insan orqanizminə daxil olaraq xərçəngin inkişafına təsir edə biləcəyi də alimlərin diqqətindədir. Mikroplastiklər ətraf mühitdə geniş yayılıb və onların insan sağlamlığına potensial təhlükələri hələ tam aydınlaşdırılmayıb.
Los-Ancelesdəki Cedars-Sinai Tibb Mərkəzindən Jane Figueiredo bu problemə universal bir həllin mövcud olmadığını qeyd edir: “Hələ bütün cavablarımız yoxdur. Elmi cəmiyyət daha geniş miqyaslı tədqiqatlar aparmaqla xəstəliyin səbəblərini anlamaq və effektiv profilaktika strategiyaları hazırlamaq üzərində işləyir”.
Bağırsaq xərçəngi ilə bağlı bu cür mürəkkəb məsələlər insan sağlamlığını qorumaq üçün qlobal səylərin gücləndirilməsini və multidissiplinar yanaşmanın tətbiqini tələb edir (AZƏRTAC).
