Rəsmi "Respublika" qəzetində genetik modifikasiya olunmuş (GMO) məhsullar barədə maraqlı məqalə dərc olunub.
Foodinfo.az həmin məqaləni ixtisarla təqdim edir.
Son illər ekoloji tarazlığın pozulması dünyanın və bizim qida məhsullarında daha təhlükəli xarakter alıb. Əvvəlcə genetik modifikasiya olunmuş (GMO) məhsullar barədə, buna şifahi nitqdə biz geni dəyişdirilmiş məhsullar deyirik. Son 15-20 il ərzində bu məsələ bəşəriyyətin qarşısında, o cümlədən Azərbaycanda olduqca təhlükəli problemə çevrilib. Məsələn, soyuğa və xəstəliyə davamlı olması üçün kartofa əqrəb, qidalı olması üçün düyüyə insan, şaxtaya davamlı olması üçün pomidor və çiyələyə balıq genləri , banana analgin və s. vururlar. Biz saysız-hesabsız qida məhsullarının yalnız cüzi bir hissəsinin adlarını çəkdik. Ən təhlükəlisi isə uşaq qidaları genlərinin dəyişdirilməsidir (dondurma, kolbasa, sosiska, makaron, ət məhsulları və s.) GMO məhsullar insanlarda tədricən cürbəcür xəstəliklər yaradır, hətta sonsuzluğa, xərçəngə gətirib çıxarır. Bu, artıq bütün dünyada həkimlər (mütəxəssislər, laboratoriyalar) tərəfindən birmənalı olaraq qəbul olunub, təsdiqlənib. Kim bunun əksini “sübut” eləməyə çalışırsa, bu, göydə Günəşi danmağa bənzəyir.
Çox təəssüf ki, bizdə göydə Günəşi danmağa hazır olan şəxslər də tapılır. Arxasında işbazların, inhisarçıların dayandığı və onların “maliyyələşdirdiyi” bir adam televiziyaya çıxa, qeyri-ciddi qəzetlərə yol tapa bilir. Başlayır şirin-şirin GMO məhsulları boğazdan yuxarı tərifləməyə. Amma uşaq da başa düşür ki, onun bu canfəşanlığının (əslində isə vicdansızlığının) arxasında rüşvət dayanır.
Bu yazıdan elə nəticə çıxmasın ki, bəşəriyyət GMO təhlükəsini soyuqqanlılıqla qarşılayır. Doğrudur, ox yaydan çoxdan çıxıb, amma problemlərin həlli yolları da var. Məsələn, hazırda 40-a yaxın ölkə nəinki GMO məhsullarını, hətta onun toxumlarını (tinglərini) də öz sərhədlərindən içəri buraxmır. Azərbaycan da bu sahədə hüquqi tədbirlərə əl atıb. 2000-ci ildən BMT-nin “Bioloji müxtəlifliyə dair” konsepsiyasına, 2005-ci ildən isə bu konsepsiyadan irəli gələn “Biotəhlükəsizliyə dair Kartogen protokolu”na qoşulub. Həmin protokola əsasən, Azərbaycan GMO məhsullarını, bu mənşəli ərzaq mallarını və onların toxumlarını öz ərazisinə buraxmamalıdır.
Respublikamız bu mövzuda daha irəli gedərək, 13 iyun 2008-ci ildə “Ekoloji təmiz kənd təsərrüatı haqqında” Qanun qəbul edib. Sonrakı illərdə bu Qanuna müəyyən dəyişikliklər edilib, o cümlədən respublikanın Baş naziri A.Rasizadə 28 mart 2014-cü ildə həmin qanundan irəli gələn bəzi hüquqi aktları imzalayaraq qərara dəyişiklikləri təsdiqləyib. Başqa sözlə, bu qərar GMO məhsullarının ölkəmizə gətirilməsini qəti qadağan edir. Qanuna əlavə edilmiş bu dəyişikliklər tələb edir ki, məhsulların etiketi üzərində həmin məhsulların istehsalında GMO və onların törəmələrindən istifadə olunması haqqında məlumatlar (lövhələr) əks olunsun.
Deməli, ölkəmizdə GMO məhsullara qarşı lazımi hüquqi baza var. Bəs real vəziyyət? Təəssüf ki, bu gün bazarlarımızda (iri ticarət mərkəzlərində) pomidorun 70, kartofun 40, qarpızın 60 faizi GMO məhsullarıdır.
Dünya belə qurulub ki, şəhərlər kəndlərdən qidalanır. Bunu təkcə ərzaq məhsullarına tələbat mənasında başa düşmək lazım deyil. Bu yanaşma şəhərlərin əhalisi üçün də xarakterikdir. Çünki şəhərdə işləyən, vəzifə tutan, dövlətimizin idarə edilməsində bu və ya digər formada fəal iştirak edən, cəmiyyətimizin inkişafına töhfələr verən vətəndaşların böyük əksəriyyəti uşaqlığını kənddə keçirən insanlardır. Necə deyərlər, kəndlərimiz şəhər üçün “təmiz qan” rolunu oynayır.
Uşaqlığı kənddə keçən hər bir kəs yaxşı xatırlayır: biz pomidoru əkir, becərir, məhsullarını bol-bol yığırdıq. Pomidorlardan elə gözəl ətir gələrdi ki... Nəlbəki boyda bir dəymiş pomidoru götürər, üstünə azacıq duz səpib dişimizə çəkərdik. Yalan olmasın, bu pomidorla az qala yarım təndir çörəyi yeyərdik. Pomidorun dadından doymazdıq. Bəs indi? İndiki pomidorlar olub çaylaq daşı. Hirslənib birinə tullasan ha, onun başını yarar. Yayda heç yumurta-pomidor bişirmiş və ya bişirtdirmisinizmi? Daş kimi pomidoru bıçaq güclə kəsir, doğrayırsan tavaya, bir qram da suyu çıxmır. Elə bil turp, kartof, alma doğrayırsan. Pomidor-yumurta çığırtmasının nə suyu qalıb, nə dadı, nə də ləzzəti.
Biz görmüşük toyuqlar yaşıl çəməndə (bağda, bağçada) açıq şəkildə gəzər, eşənək atar, göy yeyər, yumurtası da olar qan kimi qırmızı. Bəs indi? Qapalı şəraitdə kimyəvi üsulla yumurtladılan (yumurtlayan yox ha!) toyuqdan nə gözləyək? Lap bu yaxınlarda məlum oldu ki, yararsızlığı bir yana, “yumurtalar” ümumiyyətlə saxta imiş, yəni kimyəvi üsulla əldə düzəldilirmiş. Düyü də bu cür. İndi plovdan ətir gəlmir, xəmir olub yapışır bir-birinə.
Müasir broyler toyuqları insanlığın faciəsinə çevrilib. Onların insan üçün zəhərli olan kimyəvi maddələrlə bəslənərək yetişdirilməsi hamıya məlumdur. Əks halda, 40 günə 1,2-1,5 kiloqram çəki verməzdi ki! Nənələrimiz toyuğu kürt yatırdar, Novruz bayramı qabağı onun “cip-cip” eləyən balaca balaları çıxardı. Yəni mart ayından etibarən tədricən böyüməyə başlayan cücələr bir də ilin sonunda - noyabr, dekabr aylarında yetişər, kəsməklik olardı. 6 aydan tez yetişməyən çolpa 40 günə 1,5 kiloqrama çatdırılırsa, bunun kimyəvi üsulla şişirdilməməsini necə iddia etmək olar? Quba almaları da belə. Şanlı-şöhrətli, adına mahnılar qoşulan almalardan əsər-əlamət qalmayıb, tarixə qovuşub. Almaların genləri tamamilə dəyişdirilib. Qızılı Əhməd alması isə çoxdan “arxivə” çevrilib, bu adla bazarlarda satılanlar, əlbəttə ki, saxtadır.
GMO məhsullarla mübarizədə Azərbaycan Respublikasının Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi, İqtisadiyyat və Kənd Təsərrüfatı nazirliklərinin bəzi qurumları səmərəli işləyə, aktiv ola bilmədilər. Cənab Prezident də bu qurumların bazalarında Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin yaradılması barədə müvafiq sərəncam imzaladı. Yeni qurum GMO təhlükəsini ram edə biləcəkmi? İndi gözlər böyük ümidlə təzə yaradılan Agentliyə dikilib.
Rəsmi "Respublika" qəzetində genetik modifikasiya olunmuş (GMO) məhsullar barədə maraqlı məqalə dərc olunub.
Foodinfo.az həmin məqaləni ixtisarla təqdim edir.
Son illər ekoloji tarazlığın pozulması dünyanın və bizim qida məhsullarında daha təhlükəli xarakter alıb. Əvvəlcə genetik modifikasiya olunmuş (GMO) məhsullar barədə, buna şifahi nitqdə biz geni dəyişdirilmiş məhsullar deyirik. Son 15-20 il ərzində bu məsələ bəşəriyyətin qarşısında, o cümlədən Azərbaycanda olduqca təhlükəli problemə çevrilib. Məsələn, soyuğa və xəstəliyə davamlı olması üçün kartofa əqrəb, qidalı olması üçün düyüyə insan, şaxtaya davamlı olması üçün pomidor və çiyələyə balıq genləri , banana analgin və s. vururlar. Biz saysız-hesabsız qida məhsullarının yalnız cüzi bir hissəsinin adlarını çəkdik. Ən təhlükəlisi isə uşaq qidaları genlərinin dəyişdirilməsidir (dondurma, kolbasa, sosiska, makaron, ət məhsulları və s.) GMO məhsullar insanlarda tədricən cürbəcür xəstəliklər yaradır, hətta sonsuzluğa, xərçəngə gətirib çıxarır. Bu, artıq bütün dünyada həkimlər (mütəxəssislər, laboratoriyalar) tərəfindən birmənalı olaraq qəbul olunub, təsdiqlənib. Kim bunun əksini “sübut” eləməyə çalışırsa, bu, göydə Günəşi danmağa bənzəyir.
Çox təəssüf ki, bizdə göydə Günəşi danmağa hazır olan şəxslər də tapılır. Arxasında işbazların, inhisarçıların dayandığı və onların “maliyyələşdirdiyi” bir adam televiziyaya çıxa, qeyri-ciddi qəzetlərə yol tapa bilir. Başlayır şirin-şirin GMO məhsulları boğazdan yuxarı tərifləməyə. Amma uşaq da başa düşür ki, onun bu canfəşanlığının (əslində isə vicdansızlığının) arxasında rüşvət dayanır.
Bu yazıdan elə nəticə çıxmasın ki, bəşəriyyət GMO təhlükəsini soyuqqanlılıqla qarşılayır. Doğrudur, ox yaydan çoxdan çıxıb, amma problemlərin həlli yolları da var. Məsələn, hazırda 40-a yaxın ölkə nəinki GMO məhsullarını, hətta onun toxumlarını (tinglərini) də öz sərhədlərindən içəri buraxmır. Azərbaycan da bu sahədə hüquqi tədbirlərə əl atıb. 2000-ci ildən BMT-nin “Bioloji müxtəlifliyə dair” konsepsiyasına, 2005-ci ildən isə bu konsepsiyadan irəli gələn “Biotəhlükəsizliyə dair Kartogen protokolu”na qoşulub. Həmin protokola əsasən, Azərbaycan GMO məhsullarını, bu mənşəli ərzaq mallarını və onların toxumlarını öz ərazisinə buraxmamalıdır.
Respublikamız bu mövzuda daha irəli gedərək, 13 iyun 2008-ci ildə “Ekoloji təmiz kənd təsərrüatı haqqında” Qanun qəbul edib. Sonrakı illərdə bu Qanuna müəyyən dəyişikliklər edilib, o cümlədən respublikanın Baş naziri A.Rasizadə 28 mart 2014-cü ildə həmin qanundan irəli gələn bəzi hüquqi aktları imzalayaraq qərara dəyişiklikləri təsdiqləyib. Başqa sözlə, bu qərar GMO məhsullarının ölkəmizə gətirilməsini qəti qadağan edir. Qanuna əlavə edilmiş bu dəyişikliklər tələb edir ki, məhsulların etiketi üzərində həmin məhsulların istehsalında GMO və onların törəmələrindən istifadə olunması haqqında məlumatlar (lövhələr) əks olunsun.
Deməli, ölkəmizdə GMO məhsullara qarşı lazımi hüquqi baza var. Bəs real vəziyyət? Təəssüf ki, bu gün bazarlarımızda (iri ticarət mərkəzlərində) pomidorun 70, kartofun 40, qarpızın 60 faizi GMO məhsullarıdır.
Dünya belə qurulub ki, şəhərlər kəndlərdən qidalanır. Bunu təkcə ərzaq məhsullarına tələbat mənasında başa düşmək lazım deyil. Bu yanaşma şəhərlərin əhalisi üçün də xarakterikdir. Çünki şəhərdə işləyən, vəzifə tutan, dövlətimizin idarə edilməsində bu və ya digər formada fəal iştirak edən, cəmiyyətimizin inkişafına töhfələr verən vətəndaşların böyük əksəriyyəti uşaqlığını kənddə keçirən insanlardır. Necə deyərlər, kəndlərimiz şəhər üçün “təmiz qan” rolunu oynayır.
Uşaqlığı kənddə keçən hər bir kəs yaxşı xatırlayır: biz pomidoru əkir, becərir, məhsullarını bol-bol yığırdıq. Pomidorlardan elə gözəl ətir gələrdi ki... Nəlbəki boyda bir dəymiş pomidoru götürər, üstünə azacıq duz səpib dişimizə çəkərdik. Yalan olmasın, bu pomidorla az qala yarım təndir çörəyi yeyərdik. Pomidorun dadından doymazdıq. Bəs indi? İndiki pomidorlar olub çaylaq daşı. Hirslənib birinə tullasan ha, onun başını yarar. Yayda heç yumurta-pomidor bişirmiş və ya bişirtdirmisinizmi? Daş kimi pomidoru bıçaq güclə kəsir, doğrayırsan tavaya, bir qram da suyu çıxmır. Elə bil turp, kartof, alma doğrayırsan. Pomidor-yumurta çığırtmasının nə suyu qalıb, nə dadı, nə də ləzzəti.
Biz görmüşük toyuqlar yaşıl çəməndə (bağda, bağçada) açıq şəkildə gəzər, eşənək atar, göy yeyər, yumurtası da olar qan kimi qırmızı. Bəs indi? Qapalı şəraitdə kimyəvi üsulla yumurtladılan (yumurtlayan yox ha!) toyuqdan nə gözləyək? Lap bu yaxınlarda məlum oldu ki, yararsızlığı bir yana, “yumurtalar” ümumiyyətlə saxta imiş, yəni kimyəvi üsulla əldə düzəldilirmiş. Düyü də bu cür. İndi plovdan ətir gəlmir, xəmir olub yapışır bir-birinə.
Müasir broyler toyuqları insanlığın faciəsinə çevrilib. Onların insan üçün zəhərli olan kimyəvi maddələrlə bəslənərək yetişdirilməsi hamıya məlumdur. Əks halda, 40 günə 1,2-1,5 kiloqram çəki verməzdi ki! Nənələrimiz toyuğu kürt yatırdar, Novruz bayramı qabağı onun “cip-cip” eləyən balaca balaları çıxardı. Yəni mart ayından etibarən tədricən böyüməyə başlayan cücələr bir də ilin sonunda - noyabr, dekabr aylarında yetişər, kəsməklik olardı. 6 aydan tez yetişməyən çolpa 40 günə 1,5 kiloqrama çatdırılırsa, bunun kimyəvi üsulla şişirdilməməsini necə iddia etmək olar? Quba almaları da belə. Şanlı-şöhrətli, adına mahnılar qoşulan almalardan əsər-əlamət qalmayıb, tarixə qovuşub. Almaların genləri tamamilə dəyişdirilib. Qızılı Əhməd alması isə çoxdan “arxivə” çevrilib, bu adla bazarlarda satılanlar, əlbəttə ki, saxtadır.
GMO məhsullarla mübarizədə Azərbaycan Respublikasının Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi, İqtisadiyyat və Kənd Təsərrüfatı nazirliklərinin bəzi qurumları səmərəli işləyə, aktiv ola bilmədilər. Cənab Prezident də bu qurumların bazalarında Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin yaradılması barədə müvafiq sərəncam imzaladı. Yeni qurum GMO təhlükəsini ram edə biləcəkmi? İndi gözlər böyük ümidlə təzə yaradılan Agentliyə dikilib.
